Hitit, Frig mitolojisinde, volkan tanrılarının oluşturduğu, yağmur ve rüzgar tanrılarının yumuşak ve sihirli ellerinde biçimlendirdiği kapadokya planetinde, Avanos, doğanın yazıp çizdiği ve bize bahşettiği büyülü bir masaldır.Doğa ve tarihin dünyada en güzel bütünleştiği yerdir.Coğrafik olayları Peri bacaları 'nı oluştururken, tarihi süreçte insanlar da bu peri bacalarının içlerine konutlar oymuş ve fresklerle süsleyerek, binlerce yıllık yaşlı medeniyetlerin taze izlerini taşımıştır günümüze.

Bu akıl almaz kültür hazinesini kurabilmek, başkalarına kaptırmamak için Milet'li Thales, Lidya Kralı'nın Pers istilalarına karşı koyabilmesi için (ancak başaramamış), Kızılırmak'ı (Halys) ikiye bölerek orduya karşı geçirmiş ve tarihteki ilk bilimsel hesaplarını gene buralarda gerçekleştirmiştir.

Binlerce yüzyıldan beri insan toplulukları meyva toplayıcılığı ve balık avcılığı yaparak geçinmişler, dolasıyla suya olan hayati bapımlılıklarından dolayı da nehir kenarlarına yerleşmişlerdir.Bu bağlamda Kızılırmak, bu tarihi görevini sessizce yerine getirmiştir.Arkeolog Kemal T.Türkmen'in bulgularıda bunu doğrulamaktadır.

Avanos'un bilinen tarihi ilk Bronz Çağı'ndan itibaren başlar.Bu bilgilerimizi Topaklı Höyük Kazıları'na borçluyuz.İtalyanlar'ın 1967'de başlattığı kazılarda ilk Bronz Çağ'dan Bizans Dönemi'ne kadar sürekli oturum yeri olduğunu gösteren 24 arkeolojik kat ortaya çıkarılmıştır.

J:C:Gardin ve P. Garelli; M.Ö 19.yüzyılların başlarına ait,Asurlular'ın ticaret yollarını incelerken,ticari sınırların İncesu, Aksaray,Konya,Bor ,Niğde ve Ereğli bölgelerine kadar uzandığını tesbit ettiklerinde Nenessa ve Waşhania'nın bu bölgenin sınırları içinde olduğunu gördüler.Ayrıca tabletler, iki asurlu tüccarın Kaneş'ten (Kayseri - Kültepe) Buruşhattum'a (Acemhöyük) 4 günde gitmek için sürekli Waşhania, Nenessa ve Ullama'dan geçtiklerini yazmaktadır.1926'da da dilbilimci Emile FORRER, Boğazköy Hitit Kraliyet Arşivler'inde yaptığı araştırmalar sırasında bir tablette ZUWİNASA şehrinin adını okudu Nenessa ve Zu-Winasa, N.Thierry'nin çalışmalarına göre, Venassa ve Avanos'a dönüşmüştür.Osmanlı belgelerinde Avanos, "Enes", "Evenez" olarak geçer.